आज गीतरामायणाला ७० वर्षे पूर्ण होत आहेत, आणि तरीही यातील गीते तितकीच ताजी वाटतात. ही केवळ काव्यसंपदा नाही, तर मराठी जनमानसाच्या हृदयात कोरलेला सांस्कृतिक ठेवा आहे. आज, १ एप्रिल २०२५ रोजी, ग. दि. माडगूळकर (गदिमा) आणि सुधीर फडके (बाबूजी) यांच्या अजरामर कलाकृती 'गीतरामायण'च्या प्रसारणाला ७० वर्षे पूर्ण झाली आहेत. रामायणातील प्रसंगांवर आधारित ५६ मराठी गीतांचा हा संग्रह १ एप्रिल १९५५ रोजी आकाशवाणी पुणे केंद्रावरून प्रसारित होण्यास सुरुवात झाली होती.
गीतरामायणाची निर्मिती - "रामायण गाण्यातून जिवंत झाले, आणि काळाच्या पुढे जाऊन अजरामर झाले!"
१९५५ मध्ये पुण्याच्या आकाशवाणी केंद्राचे तत्कालीन प्रमुख वसंत बापट यांनी ग. दि. माडगूळकर आणि सुधीर फडके यांना एक संकल्पना मांडली – "रामायणावर आधारित गीतमालिका सादर करायची आहे." ही कल्पना दोघांना फार भावली आणि त्यांनी फक्त ३५ दिवसांत ५६ गाणी तयार केली.
गदिमांनी लिहिलेल्या या गीतांना बाबूजींनी संगीतबद्ध केले असून, त्यांनीच रामाच्या भूमिकेतील गाणी गायली आहेत. सुगम संगीताच्या क्षेत्रात श्रीरामाच्या जीवनावर आधारित ५६ गाण्यांचा हा संग्रह मराठी रसिकांच्या हृदयावर कायमचा कोरला गेला आहे. ही गीते आकाशवाणीच्या प्रसारणानंतर अतिशय लोकप्रिय झाली. विविध नाट्यरूपे, संगीत मैफली आणि ऑर्केस्ट्रा सादरीकरणांमध्ये ही गीते आजही गायली जातात.
'गीतरामायण'मधील काही प्रसिद्ध गीते पुढीलप्रमाणे आहेत:
स्वये श्रीरामप्रभु ऐकती
सरयू तीरावरी अयोध्या
उगा कां काळिज माझें उले
लाडके कौसल्ये राणी
दशरथा घे हें पायसदान
राम जन्मला ग सखी
सांवळा ग रामचंद्र
ज्येष्ठ तुझा पुत्र मला
मार ही ताटिका रामचंद्रा
चला राघवा चला
या गीतांमध्ये रामायणातील विविध प्रसंगांचे सुंदर चित्रण केले गेले आहे, ज्यामुळे 'गीतरामायण' आजही मराठी संगीतप्रेमींच्या हृदयात विशेष स्थान राखून आहे.
'गीतरामायण' मधील सर्व ५६ गाण्यांची यादी:
बालकांड
स्वये श्रीरामप्रभु ऐकती
सरयू तीरावरी अयोध्या
उगा कां काळिज माझें उले
लाडके कौसल्ये राणी
दशरथा घे हें पायसदान
राम जन्मला ग सखी
सांवळा ग रामचंद्र
अयोध्याकांड
ज्येष्ठ तुझा पुत्र मला
मार ही ताटिका रामचंद्रा
चला राघवा चला
प्रिय सखा रे वियोग हा
बोल सखे ग बाई बोल
कृष्णा, कमळा आणि कोवळा चंद्रमा
जाईन वचन तुझे सोडून
अरण्यकांड
अनाथांचा नाथ ग बंधो
शोकांतिका सीतेची
तेजाने तुझ्या उजळला देस हा
गोड गोड सांगे रामराया
उभा ग गाभारा अंबाबाईचा
अयोध्येच्या राजा चला
किष्किंधाकांड
आज आहे किष्किंधा नगरीत
कपि सामर्थ्य दाखवीला हनुमान
शब्द देतों, सीता शोधतो
आकाश मार्गे जातो स्वारी
मी सोडुनियां रामासि आला
सुंदरकांड
लंका जळाली रे जळाली
हनुमंता पुढे चालत जा
सीता शोधूनि आलो
ही विजयी मुद्रा रामाची
सीता सांगे रामराया
युद्धकांड
सैन्य रामाचे पुढे गेले
पाहिला रामरूपी महाबळ
रावण हृदयात उठला क्रोध
धनुष्य सज्ज कर रघुनंदना
शक्ती शेजारी माजले दुखः
हे राम राघव कृपाळु भूपा
रामचंद्राने वानरसेनेला सांगितले
पाहुणी प्रभूची शक्ति
उध्दारिला रावणास प्रभू
उत्तरकांड
संपला युध्द आता
राम राज्याची सुरुवात झाली
अयोध्या नगरी आनंदली
सीतेसही नयनी अश्रू आले
रामराज्य याचा गौरव गा
राज्य अभिषेक रामाचा झाला
विशेष गीतं
तुलसी फुलला ग रामाचरणी
जय जय राम कृष्ण हरी
चला रामाच्या पंढरीला
सर्वत्र रामचंद्र जपावा
हे राम तू सुखकर्ता
शांत राम, सुमन राम
म्हणू नका राघवा
रामनाम गात चला
श्रीरामप्रभूची आरती
श्रीरामचंद्र कृपालु भज
जय जय रामराया
हे सर्व गीते आजही रसिकांच्या मनामध्ये विशेष स्थान राखून आहेत. 'गीतरामायण' हे केवळ संगीत न राहता, एक आध्यात्मिक प्रवास ठरले आहे.
.png)